Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể thay thế nghề gì trong tương lai

Trong vòng vài năm trở lại đây, trí tuệ nhân tạo (AI) đã bùng nổ như một “cuộc cách mạng công nghệ” làm thay đổi cách con người làm việc, sinh hoạt và vận hành doanh nghiệp. Từ ChatGPT đến robot công nghiệp, từ xe tự lái đến phần mềm tự động hóa, AI dần len lỏi vào mọi ngõ ngách của đời sống. Cùng với những lợi ích vượt bậc, sự phát triển của AI cũng khiến không ít người lao động lo ngại về khả năng bị thay thế, hay sự phát triển này có nguy cơ gì, đặc biệt là những công việc mang tính lặp lại, không đòi hỏi tư duy sáng tạo hay tương tác cảm xúc phức tạp.

Vậy trong vòng 5 năm tới, trí tuệ nhân tạo có thể tác động mạnh nhất đến những lĩnh vực nghề nghiệp nào? Ai sẽ là người đứng trước nguy cơ bị “soán ngôi”? Và liệu con người có thực sự bị AI đánh bại hoàn toàn hay vẫn có chỗ đứng riêng?

1. Những nghề nghiệp có nguy cơ cao bị thay thế bởi AI​

AI có khả năng xử lý thông tin nhanh hơn, chính xác hơn, hoạt động liên tục 24/7 mà không cần nghỉ ngơi. Điều này khiến những công việc lặp đi lặp lại, xử lý dữ liệu, hoặc không đòi hỏi tính sáng tạo, cảm xúc con người sẽ là nhóm bị ảnh hưởng mạnh nhất trong thời gian tới.

• Nhân viên nhập liệu, xử lý số liệu​

Công việc nhập liệu, thống kê, xử lý bảng tính là lĩnh vực đầu tiên mà AI có thể thay thế. Phần mềm tự động hóa RPA (Robotic Process Automation) cùng các hệ thống xử lý thông minh giúp hoàn thành công việc này nhanh gọn hơn con người rất nhiều, đồng thời hạn chế sai sót. Các doanh nghiệp ngày càng ưa chuộng giải pháp này để tối ưu chi phí nhân công.

• Nhân viên thu ngân​

Các hệ thống thanh toán tự động, máy quét mã QR, thanh toán qua ví điện tử, và thậm chí là các cửa hàng không người bán như Amazon Go đã cho thấy rõ xu hướng giảm dần nhu cầu đối với nghề thu ngân. Trong 5 năm tới, các cửa hàng tiện lợi, siêu thị lớn có thể sẽ dần chuyển sang hệ thống thanh toán không tiếp xúc, khiến vị trí thu ngân trở nên ít cần thiết hơn.

• Nhân viên tổng đài, chăm sóc khách hàng cơ bản​

Chatbot và các hệ thống AI hỗ trợ khách hàng đang phát triển vượt bậc. Hiện nay, rất nhiều công ty đã sử dụng chatbot để trả lời câu hỏi thường gặp, hướng dẫn khách hàng xử lý các vấn đề cơ bản. Các tổng đài viên chỉ còn cần can thiệp khi những tình huống phức tạp xảy ra. Trong tương lai gần, AI có thể xử lý đến 70-80% khối lượng công việc của ngành này.

• Nhân viên giao hàng, tài xế​

Mặc dù xe tự lái vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, nhưng công nghệ này đã phát triển rất nhanh ở Mỹ, châu Âu và Trung Quốc. Bên cạnh đó, các robot giao hàng, drone giao hàng cũng ngày càng phổ biến. Điều này cho thấy, trong vòng 5 năm tới, những công việc như shipper, tài xế chở hàng có thể đối mặt với nguy cơ bị AI và máy móc thay thế ở một số khu vực tiên tiến.

• Nhân viên kế toán sơ cấp​

Các phần mềm kế toán hiện đại như QuickBooks, Xero, cùng công nghệ AI có khả năng tự động ghi nhận hóa đơn, lập báo cáo tài chính, tính toán lương thưởng… đã giúp giảm bớt nhu cầu nhân sự trong lĩnh vực này. Những công việc kế toán cơ bản dần được giao phó cho máy móc, con người chỉ giữ vai trò giám sát và xử lý các vấn đề phức tạp hơn.

• Biên tập viên nội dung, phóng viên viết tin tức đơn giản​

AI như ChatGPT đã cho thấy khả năng viết lách khá tốt, đặc biệt là những nội dung mang tính công thức, như tin tức thời tiết, báo cáo thể thao, mô tả sản phẩm hay các bài viết quảng cáo đơn giản. Tuy chưa thể thay thế hoàn toàn con người trong mảng nội dung sáng tạo, nhưng những vị trí biên tập viên ở cấp độ sơ khai, lặp lại công việc, sẽ bị ảnh hưởng rõ rệt.

​

2. Những lĩnh vực AI khó có thể thay thế hoàn toàn​

Bên cạnh việc đe dọa nhiều công việc, AI cũng giúp khẳng định rằng có những lĩnh vực vẫn luôn cần đến trí tuệ cảm xúc, sáng tạo và khả năng ra quyết định của con người:

• Nghề sáng tạo (nhà văn, nhà báo, nhà thiết kế, đạo diễn)​

Mặc dù AI có thể viết lách, thiết kế theo mẫu có sẵn, nhưng tính sáng tạo, cảm xúc, sự thấu hiểu văn hóa và khả năng kể chuyện vẫn là thế mạnh của con người. Những sản phẩm nghệ thuật, những câu chuyện chạm đến trái tim người đọc vẫn cần bàn tay và tâm hồn con người.

• Ngành y tế, chăm sóc sức khỏe​

AI có thể hỗ trợ chẩn đoán bệnh, phân tích hình ảnh y khoa, nhưng y bác sĩ với sự đồng cảm, hiểu biết về con người mới là người quyết định phương án điều trị phù hợp. Đặc biệt, những công việc như y tá, điều dưỡng luôn đòi hỏi sự chăm sóc trực tiếp và sự quan tâm từ con người.

• Giáo dục​

AI có thể giảng dạy kiến thức, nhưng việc truyền cảm hứng, khơi dậy đam mê học tập, giáo dục về đạo đức, nhân cách vẫn phụ thuộc vào thầy cô giáo. Giáo dục là lĩnh vực cần sự tương tác người – người, vì thế AI chỉ có thể hỗ trợ, chứ khó lòng thay thế hoàn toàn.

• Quản lý, lãnh đạo​

Những vị trí đòi hỏi ra quyết định, đánh giá rủi ro, xây dựng chiến lược, lãnh đạo đội nhóm luôn cần đến kinh nghiệm, sự nhạy bén và khả năng nhìn xa trông rộng của con người. AI có thể phân tích dữ liệu, nhưng việc đưa ra lựa chọn cuối cùng vẫn phải do con người đảm nhận.

3. Làm gì để thích nghi với làn sóng AI?​

Việc AI thay thế một số công việc là điều không thể tránh khỏi, nhưng điều đó không đồng nghĩa con người trở nên “vô dụng”. Để thích nghi với sự thay đổi, mỗi cá nhân cần:

• Nâng cao kỹ năng số: Thành thạo công nghệ, sử dụng phần mềm, hiểu biết về dữ liệu là những kỹ năng không thể thiếu.
• Phát triển tư duy sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề: Đây là những điểm mà AI còn hạn chế.
• Tập trung vào những lĩnh vực đòi hỏi trí tuệ cảm xúc: Kỹ năng giao tiếp, đàm phán, thấu hiểu tâm lý con người sẽ giúp bạn giữ vững vị thế.
• Sẵn sàng học hỏi suốt đời: Công nghệ thay đổi nhanh chóng, ai chủ động học hỏi, thích nghi sẽ luôn có cơ hội.

Xem thêm: Sự phát triển của công nghệ AI có nguy cơ gì?

Sự phát triển của AI trong 5 năm tới chắc chắn sẽ làm thay đổi diện mạo thị trường lao động, đặc biệt là những ngành nghề mang tính lặp lại, thủ công. Tuy nhiên, AI không phải là “kẻ thù” cướp đi công việc của con người, mà là công cụ hỗ trợ để chúng ta làm việc hiệu quả hơn. Những ai sẵn sàng học hỏi, trau dồi kỹ năng, phát huy tư duy sáng tạo, cảm xúc sẽ vẫn luôn giữ được vị thế riêng của mình.
Thay vì sợ hãi, hãy coi AI là cơ hội để phát triển và cùng đồng hành trong tương lai số hóa!
Bạn nghĩ công việc của mình có bị ảnh hưởng bởi AI trong 5 năm tới không? Và bạn đã chuẩn bị gì để đón đầu xu thế này?