Phòng ngừa và điều trị bệnh cúm ở trẻ

Bệnh cúm là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến, đặc biệt trong mùa lạnh, khi hệ miễn dịch của trẻ nhỏ còn non nớt. Cúm không chỉ gây khó chịu bởi các triệu chứng như sốt, ho, đau họng mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm tai giữa hay thậm chí là viêm màng não nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vì vậy, việc phòng ngừa và điều trị cúm đúng cách không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ mà còn giảm nguy cơ lây lan bệnh trong cộng đồng.

I. Nguyên nhân và cách lây lan của bệnh cúm​

Bệnh cúm do virus cúm gây ra, chủ yếu là các chủng virus cúm A, B và C. Virus này lây lan chủ yếu qua:

• Đường hô hấp: Khi trẻ hít phải các giọt bắn từ người bệnh qua ho, hắt hơi hoặc nói chuyện.
• Tiếp xúc gián tiếp: Sờ vào bề mặt hoặc đồ vật nhiễm virus cúm, sau đó chạm vào mắt, mũi hoặc miệng.

Trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, dễ mắc cúm hơn do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, và sự lây lan thường nhanh hơn trong môi trường tập thể như nhà trẻ, trường học.

II. Dấu hiệu nhận biết bệnh cúm ở trẻ​

Trẻ bị cúm thường xuất hiện các triệu chứng từ nhẹ đến nặng, bao gồm:

1. Sốt cao đột ngột: Nhiệt độ cơ thể thường trên 38°C.
2. Ho, đau họng: Triệu chứng viêm đường hô hấp trên, thường kèm theo giọng khàn.
3. Chảy nước mũi, nghẹt mũi: Dịch mũi có thể từ trong chuyển sang đặc hơn.
4. Mệt mỏi, đau cơ: Trẻ có thể kêu đau nhức toàn thân, uể oải và chán ăn.
5. Nôn ói, tiêu chảy: Một số trẻ có triệu chứng đường tiêu hóa, đặc biệt là trẻ nhỏ.

Nếu trẻ có các dấu hiệu bất thường như khó thở, tím tái, ngủ lơ mơ hoặc co giật, cần đưa trẻ đi khám ngay để tránh biến chứng nguy hiểm.

III. Phòng ngừa bệnh cúm ở trẻ​

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, đặc biệt khi nói đến các bệnh truyền nhiễm như cúm. Dưới đây là những biện pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc cúm ở trẻ:

1. Tiêm vắc-xin phòng cúm:
   • Vắc-xin cúm được khuyến cáo tiêm hàng năm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên.
   • Vắc-xin giúp bảo vệ trẻ khỏi các chủng virus cúm phổ biến, giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.
2. Tăng cường sức đề kháng:
   • Duy trì chế độ ăn uống giàu dinh dưỡng với thực phẩm chứa nhiều vitamin C, D, kẽm và protein.
   • Khuyến khích trẻ uống đủ nước để duy trì độ ẩm cho đường hô hấp.
3. Thói quen vệ sinh cá nhân:
   • Rửa tay thường xuyên với xà phòng, đặc biệt trước khi ăn và sau khi ho, hắt hơi.
   • Che miệng khi ho hoặc hắt hơi bằng khuỷu tay hoặc khăn giấy.
4. Vệ sinh môi trường sống:
   • Thường xuyên lau dọn nhà cửa, đồ chơi của trẻ bằng dung dịch sát khuẩn.
   • Đảm bảo phòng ở thông thoáng, không khí trong lành.
5. Hạn chế tiếp xúc với người bệnh:
   • Không cho trẻ đến nơi đông người hoặc tiếp xúc gần với người có triệu chứng cúm.
   • Nếu trẻ bị bệnh, nên giữ trẻ ở nhà để tránh lây lan cho người khác.

IV. Điều trị bệnh cúm ở trẻ​

1. Chăm sóc tại nhà:
   • Hạ sốt: Dùng thuốc hạ sốt như paracetamol theo liều lượng chỉ định của bác sĩ, không tự ý sử dụng aspirin cho trẻ vì có thể gây hội chứng Reye nguy hiểm.
   • Bổ sung nước: Cho trẻ uống nhiều nước, sữa hoặc nước trái cây để bù nước và duy trì độ ẩm cơ thể.
   • Dinh dưỡng: Duy trì chế độ ăn nhẹ, dễ tiêu hóa như cháo, súp hoặc trái cây tươi.
2. Dùng thuốc kháng virus (nếu cần):
   • Các thuốc kháng virus như oseltamivir (Tamiflu) có thể được chỉ định trong vòng 48 giờ đầu sau khi xuất hiện triệu chứng để giảm thời gian và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
3. Theo dõi triệu chứng:
   • Nếu trẻ có các biểu hiện như khó thở, sốt kéo dài trên 3 ngày hoặc xuất hiện các triệu chứng nặng hơn, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.
4. Tránh tự ý sử dụng kháng sinh:
   • Cúm là bệnh do virus gây ra, nên kháng sinh không có tác dụng. Chỉ dùng kháng sinh khi có bội nhiễm vi khuẩn và phải theo chỉ định của bác sĩ.

V. Lưu ý quan trọng khi trẻ bị cúm​

• Đảm bảo trẻ nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể hồi phục nhanh chóng.
• Hạn chế tiếp xúc gần với các thành viên khác trong gia đình để tránh lây lan.
• Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào cho trẻ.

VI. Các câu hỏi liên quan​

1. Có nên tiêm ngừa vắc xin cúm hay không?​

Câu trả lời là CÓ, đặc biệt đối với trẻ nhỏ, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai và những người có bệnh lý nền. Vắc-xin cúm là cách hiệu quả nhất để bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ mắc bệnh cúm và các biến chứng nghiêm trọng do cúm gây ra.
Lý do nên tiêm vắc-xin cúm:

• Giảm nguy cơ mắc bệnh: Vắc-xin giúp cơ thể tạo ra kháng thể, bảo vệ khỏi các chủng virus cúm phổ biến.
• Ngăn ngừa biến chứng: Trẻ nhỏ và những người có hệ miễn dịch yếu có nguy cơ cao bị biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm tai giữa hoặc thậm chí là viêm màng não.
• Giảm mức độ nghiêm trọng nếu mắc bệnh: Trong trường hợp vẫn mắc cúm sau khi tiêm, các triệu chứng thường nhẹ hơn và thời gian hồi phục nhanh hơn.

2. Vắc xin Cúm có quan trọng không?​

Vắc-xin cúm đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trong mùa cúm

• Phòng bệnh hiệu quả: Vắc-xin được điều chỉnh hàng năm để phù hợp với các chủng virus cúm đang lưu hành, đảm bảo hiệu quả phòng ngừa cao nhất.
• Bảo vệ nhóm người dễ bị tổn thương: Trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người lớn tuổi và những người có bệnh mạn tính là những đối tượng dễ bị biến chứng nặng. Tiêm vắc-xin giúp bảo vệ họ khỏi các hậu quả nghiêm trọng.
• Giảm gánh nặng y tế: Việc tiêm phòng cúm không chỉ bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn giảm thiểu số ca nhập viện và tử vong liên quan đến cúm, góp phần giảm tải cho hệ thống y tế.
• Ngăn ngừa sự lây lan: Cúm là bệnh truyền nhiễm lây lan rất nhanh. Khi được tiêm phòng, không chỉ bạn mà cả những người xung quanh bạn cũng được bảo vệ thông qua việc giảm nguy cơ lây nhiễm.

3. Những lưu ý sau khi tiêm vắc xin cúm?​

Vắc-xin cúm cần được tiêm nhắc lại hàng năm vì virus cúm liên tục biến đổi.
Trẻ em từ 6 tháng tuổi trở lên đều có thể tiêm vắc-xin cúm.
Vắc-xin cúm có thể gây một số phản ứng nhẹ như đau chỗ tiêm, sốt nhẹ, nhưng rất hiếm khi gây tác dụng phụ nghiêm trọng.

4. Tiêm vắc xin cúm có tác dụng phụ gì?​

Vắc-xin cúm an toàn và được khuyến cáo rộng rãi, nhưng giống như bất kỳ loại vắc-xin nào khác, nó cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Phần lớn các tác dụng phụ này nhẹ và tạm thời, rất hiếm khi gây ra biến chứng nghiêm trọng.

• Tác dụng phụ thường gặp (nhẹ và tạm thời):
  • Đau, đỏ hoặc sưng tại chỗ tiêm.
  • Sốt nhẹ, mệt mỏi, đau cơ.
  • Đau đầu, chóng mặt thoáng qua.
• Tác dụng phụ ít gặp:
  • Phát ban, ngứa nhẹ.
  • Buồn nôn hoặc khó chịu dạ dày.
• Tác dụng phụ hiếm gặp (nghiêm trọng):
  • Phản ứng dị ứng nghiêm trọng (sốc phản vệ): Khó thở, sưng mặt, tim đập nhanh.
  • Hội chứng Guillain-Barré (GBS): Rối loạn thần kinh cực kỳ hiếm gặp.
• Lưu ý để giảm rủi ro:
  • Theo dõi 30 phút sau tiêm.
  • Báo bác sĩ nếu có tiền sử dị ứng.
  • Nghỉ ngơi và uống đủ nước sau tiêm.

5. Tiêm vắc xin cúm có gây sốc phản vệ không?​

Tiêm vắc-xin cúm rất hiếm khi gây sốc phản vệ, nhưng đây là một trong những tác dụng phụ nghiêm trọng có thể xảy ra sau khi tiêm vắc-xin. Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng mạnh mẽ và có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Tuy nhiên, tỉ lệ xảy ra sốc phản vệ sau khi tiêm vắc-xin cúm là rất thấp, chỉ khoảng 1-2 ca trên 1 triệu người tiêm.
Các dấu hiệu của sốc phản vệ bao gồm:

• Sưng mặt, môi, cổ hoặc lưỡi.
• Khó thở hoặc thở khò khè.
• Tim đập nhanh hoặc không đều.
• Chóng mặt, ngất xỉu.

Để phòng ngừa nguy cơ này, các cơ sở y tế yêu cầu người tiêm ở lại khoảng 15-30 phút sau tiêm để theo dõi, đặc biệt nếu người tiêm có tiền sử dị ứng nghiêm trọng hoặc phản ứng dị ứng với vắc-xin trong quá khứ.
Nếu phát hiện dấu hiệu sốc phản vệ sau tiêm, cần liên hệ ngay với bác sĩ hoặc đến cơ sở y tế gần nhất để được xử lý kịp thời.

6. Mấy tuổi thì tiêm được vắc xin cúm?​

Vắc-xin cúm có thể tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên. Các chuyên gia khuyến cáo rằng trẻ em từ 6 tháng đến 5 tuổi nên được tiêm vắc-xin cúm hàng năm để bảo vệ khỏi nguy cơ mắc cúm và các biến chứng nghiêm trọng.

• Trẻ dưới 9 tuổi nếu tiêm lần đầu sẽ cần 2 mũi tiêm cách nhau ít nhất 4 tuần.
• Trẻ từ 9 tuổi trở lên thường chỉ cần 1 mũi tiêm mỗi năm.

Vắc-xin cúm đặc biệt quan trọng đối với trẻ em dưới 5 tuổi, những người có hệ miễn dịch yếu, và trẻ em có bệnh nền như hen suyễn hoặc bệnh tim, vì nhóm này có nguy cơ cao bị biến chứng nặng khi mắc cúm.

7. Vắc xin cúm có tác dụng trong bao lâu?​

Vắc-xin cúm bảo vệ cơ thể trong khoảng 6 tháng sau khi tiêm. Sau khoảng thời gian này, khả năng bảo vệ sẽ giảm dần, vì vậy cần tiêm lại hàng năm, đặc biệt khi mùa cúm đến.
Các chuyên gia khuyến cáo tiêm vắc-xin cúm vào mùa thu hoặc đầu mùa đông để đảm bảo cơ thể có sự bảo vệ khi cúm xuất hiện.

8. Chích ngừa cúm cho bé có sốt (bị hành) không?​

Chích ngừa cúm có thể khiến bé bị sốt nhẹ (phản ứng thường gặp), thường tự hết sau 1–2 ngày. Chăm sóc bé bằng cách đo nhiệt độ, cho uống đủ nước, hạ sốt nếu cần (theo hướng dẫn bác sĩ), và theo dõi các dấu hiệu bất thường. Nếu sốt cao trên 39°C hoặc bé quấy khóc không ngừng, hãy đưa bé đến bác sĩ.

9. Chích ngừa cúm có bị cảm nữa không?​

Chích ngừa cúm giúp giảm nguy cơ mắc cúm, đặc biệt là các biến chứng nặng, nhưng không đảm bảo phòng ngừa hoàn toàn. Bé vẫn có thể bị cúm do:

1. Nhiễm chủng virus không có trong vắc-xin.
2. Hệ miễn dịch chưa đủ thời gian tạo kháng thể (khoảng 2 tuần sau tiêm).

Tuy nhiên, nếu mắc cúm, triệu chứng thường nhẹ hơn và hồi phục nhanh hơn so với khi không tiêm.

10. Chích ngừa cảm cúm có tác dụng gì?​

Chích ngừa cảm cúm mang lại nhiều lợi ích quan trọng:

• Giảm nguy cơ mắc cúm: Bảo vệ bé khỏi các chủng virus cúm phổ biến trong mùa.
• Hạn chế biến chứng nặng: Giảm nguy cơ viêm phổi, viêm tai giữa, hoặc nhập viện do cúm.
• Giảm mức độ nghiêm trọng: Nếu mắc cúm, triệu chứng sẽ nhẹ hơn và hồi phục nhanh hơn.
• Bảo vệ cộng đồng: Giảm lây lan cúm, đặc biệt cho người già và trẻ sơ sinh chưa được tiêm.

Như vậy bệnh cúm có thể xuất hiện thường xuyên nhưng không nên bị xem nhẹ, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Việc phòng ngừa hiệu quả bằng vắc-xin, chế độ dinh dưỡng hợp lý và thói quen vệ sinh tốt sẽ giúp trẻ giảm nguy cơ mắc bệnh. Đồng thời, khi trẻ bị cúm, sự chăm sóc đúng cách và kịp thời của cha mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ hồi phục nhanh chóng và ngăn ngừa các biến chứng. Với sự quan tâm và đồng hành từ gia đình, trẻ sẽ có nền tảng sức khỏe tốt để phát triển toàn diện, bất chấp những tác hại từ môi trường.